Z Pitagorasem to było tak. Kie sie ludziska zacyni spierać, co by miało być na pocątku, to Józek Marek z miasta wywiód, ze: "na pocątku była cena". A cymu ón tak wywiód? Tymu, ze ón był jakby taki bankier na Podholu. Pozycoł piniądze na procent i z tego zył. Ale Józek Marek nie pochodziył z miasta ino ze Szaflar, a w mieście sie ozenieł. Ozenieł sie z Marysią Chudobą. Ino ze óna wcale nie była chudobno, bo była spokrewnióno z Jaskierskimi, co mieli bars grzecne sklepy. I ta mu przyświodcyła: "Dobrze Józuś prawis, na pocątku musi być cena. A i na kóńcu tyz. Na tyn przykłod cena pogrzebu".
Ne i tak sie zacyno oznosić po świecie, ze co się tycy pocątku, to na pocątku była cena. Dosło to do ucha Jędrusia Waksmundzkiego, wtory był niezły śpekulant. Zaś ón choć go nazywali "Waksmundzki", to nie siedzioł we Waksmundzie ino w Ostrowsku. Jego chałupa stoi hań do dziś. A był to chłop postawny. I kie to usłysoł, to jaz podskocył do góry. A stało sie to nad Dunojcem, ka łapoł ryby, niedaleko Grobki. Trza by dziś w tym miejscu jaki pomnik postawić. Kie juz spod na ziym, to pedzioł spokojnie: "nie cena, ba cyfra!"
I tak się narodziył na świecie Pitagoras, a naprowde to Jędruś Waksmundzki z Ostrowska. Załozył ón śkołe, piersóm śkołe na świecie cyli na Podholu. Skoła powstała na Wyźnim Zorębku, między Łopusną a Turbaczem. He, bracie! Ale dostać sie do tyj skoły nie było łatwo. A wytrzimać, jesce trudniej! Pirsy rok obowiązywało: słuchanie i góralski tóniec. Cymu słuchanie? Cymu tóniec? Tymu słuchanie, coby sie nikt głupio nie pytoł. Ludzie sie pytajóm, ale głupio. Na tyn przykłod, idzies drógóm a ludziska pytajóm: "idziecie ta?" No, co sie pyto, kie widzi. Jędruś Waksmundzki seł roz nad wode z wędką. Jakisi głuptok sie go pyto: "Kaz to idziecie?". A ón na to: "No, moze sie mnie jesce spytos, po co?" Tak ze w tyj skole na Zorębku uceń mioł prawo sie spytać dopiero po roku nauki. Jak sie dobrze spytoł, to go zostawiali, a jak źle, to seł w pierony.
A
góralski tóniec był wozny bez to, ze
sie go tońcy po dwa, po śtery a nawet po sesnoście. A to jest telo
piekny tóniec,
ze na niego ni ma ceny. A cyfra jest. Cyfra za cyfróm. I to
sie nazywo
"cyfrowanie". Tóniec na cyfrowaniu stoi. A Jędruś
Waksmundzki wywiód,
ze ni ino tóniec, ale i cały świat to jest je nic inksego,
ino jedno wielgie
cyfrowanie.
*
* *
Jak-jek Wóm juz pedzioł, Pitagoras to
po prowdzie był Jędruś Waksmundzki z Ostrowska, co załozył
skołę cyfrowacy na Wyźnim
Zorębku. Ucył ón hań o tym, jako jest natura cyfry i jak
cyfry rządzom światem.
A syćko zacyno się od muzyki. Bo na Zorębek przychodziyli muzykanty: z
Łopusnej
Szewczyki, z Ostrowska Gromadzi, z miasta Kudasiki. I grali. A on
słuchoł. A
usłysoł nie ino to, ze w muzyce gro sie po dwa, po śtyry cy po
sesnoscie.
Jędruś Waksmundzki usłysoł oktawy, kwinty, kwarty. To juz cosi znacy.
Co?
Znacy, ze cyfra cyfruje. Chces mieć róźnice między
dźwiękami, weź strune długóm
abo krótkóm. Mozes tyz wziąć hrubóm
abo cienkom. Nie cujes, ze cyfra cyfruje?
Razu jednego seł nas podhalański Pitagoras z ryb koło kuźnie. Była kuźnia w Łopusnej blisko Dunajca. A w kuźni kowole kuli. Słychać było: dzyń, dzyń, dzyń. A coz było widać? Widać było i słychać tyz ze róźnica dźwięków brała sie z róźnicy młotów. Cięzki młot to dźwięk jakisi taki hrubsy, lekki młot - to dźwięk jakisi taki cieńsy. Nie cujes, jak cyfra cyfruje?
Jakosi
w lecie na Jona wyseł Jędruś
Waksmundzki na Turbacz w nocy. Noc była pogodno.
Gwiazdy na niebie. Miesiącek wytacowoł
sie pomału na niebo. Było cicho. I w takóm noc Jędruś
Waksmundzki usłysoł:
świat gro. Syćko, co jest, jest grane. Słychać harmonije przestworzy.
Ale tego
nie kozdy usłysy. Ludzie majóm hałas w uchu. A nie ino w
uchu, w dusy tyz. Za
duzo hałasu w ludziach, coby to mogli słyseć. Ale jakbyś to kie
usłysoł, to byś
pojon tajemnice świata.
Ej, mocny Boze. Cyfry nie ino to robią, ze świat jest cyfrowany, one tyz cyfrują same siebie. Mnożą sie i dzielą, dodają i ujmują, a sytko wedle jakiegosi takiego porządku koniecności. Jędruś prawieł: "Jedno dodane do parzystego cyni nieparzyste, jedno dodane do nieparzystego cyni parzyste". No powiedziołbyś? Takie prawo cyfr. A syćko, co jest, mo pocątek, koniec i środek. To sóm trzy. I trza ci wiedzieć, ze kie chces ogarnąć całość, musis porachować do trzech. Ta i Boga sie czci wtedy, kie sie trzy razy powtórzy: "święty, święty, i jesce roz święty..."
Duzoby jesce o tym było do opowiedzenia. Mądremu wystarcy. A głupiemu skoda godoć. Kóniec skoły cyfrowacy był rzewny. Nie wiada, kto i ka, ale rozniesła się plotka, ze tota skoła to jest masońsko sprawa. I zaceny sie prześladowania. Ludzie nie barz wiedzieli, co to za sprawa ta "masońsko sprawa" ale boli sie pomoru owiec i plotkom uwierzyli. Jędruś Waksmundzki wyjechoł kasi na wygnanie w lubelskie, w mieście powstały skoły handlowe i banki, no a cyfrowace stali sie specjalistami od cenników i mozecie ich spotkać w mieście na jarmaku, jak handlujóm walutami.
Tak ze stało sie, jako Józek i Marysia godali: na pocątku jest cena.
[...]